Με τη λήξη του Σχολ. έτους 2002-2003 κι ενώ οι μαθητές μας κατέθεταν το “Μηχανογραφικό τους δελτίο”, πλήθος σκέψεων και ερωτημάτων ξεπήδησαν με  πρώτο και κυρίαρχο:

Α. Γιατί υπάρχουν τα Σχολεία;

Μα για να αποκτούν τα παιδιά μας τις αναγκαίες γνώσεις και δεξιότητες, για να προετοιμαστούν για τον αγώνα της ζωής. Να καταστούν υπεύθυνα άτομα ώστε, όταν ενηλικιωθούν, να αναλάβουν τις ευθύνες τους ως πολίτες, επαγγελματίες και οικογενειάρχες. Άρα τα Σχολεία υπάρχουν και λειτουργούν «προς χάριν» των παιδιών. Η αυτονόητη αυτή αρχή (που δε θεωρείται και τόσο αυτονόητη στην Ελλάδα), συνεπάγεται και το εξής:

Αφού για τα παιδιά γίνεται η εκπαίδευση πρέπει αυτή να είναι η καλύτερη δυνατή.

          Αυτό όμως προϋποθέτει:

α. κατάλληλους χώρους,

β. κατάλληλα προγράμματα διδασκαλίας

γ. τα καλύτερα δυνατά βιβλία και

δ. πάνω απ’ όλα τους καλύτερους καθηγητές.

Ποιος όμως είναι ο καλύτερος καθηγητής;

          Ας δώσουμε έναν ορισμό.

Καλός καθηγητής είναι αυτός που:

1. Κατέχει καλά το αντικείμενο που διδάσκει.

2. Αγαπάει το μάθημα που διδάσκει.

3. Αγαπάει τους μαθητές του.

4. Αγαπάει το χώρο στον οποίο παραδίδει τα μαθήματά του.

5. Επιδιώκει το διάλογο με τους μαθητές του, δεν τους αποπαίρνει, απαντάει στις απορίες τους και δέχεται τις αντιρρήσεις τους.

6. Έχει ικανότητα μετάδοσης των γνώσεων και

7. Εργάζεται με μεράκι και “πόνο ψυχής” για τη διαπαιδαγώγηση των νέων.

          Για να προσφέρουμε λοιπόν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση απαιτείται να διαθέτουμε τους καλύτερους καθηγητές, επιλέγοντας με προσοχή και υπευθυνότητα τους ικανότερες από τους προσφερόμενους. Στη συνέχεια οι υπηρετούντες καθηγητές θα έπρεπε να καθοδηγούνται, να επιμορφώνονται, να αξιολογούνται, να ελέγχονται, αλλά και να… αμείβονται.

και όμως. Ούτε επιλογή γίνεται, ούτε εξέλιξη υπάρχει. (Η πενιχρή αμοιβή του καθηγητή είναι για όλους η ίδια και ανάλογη των ετών υπηρεσίας).

          Τι πρέπει να γίνει;

Το πρώτο που επιβάλλεται είναι:

Τα κόμματα και το συνδικαλιστικό κίνημα να συναποφασίσουν την εφαρμογή ενός συστήματος επιλογής, με αδιάβλητες εξετάσεις, των καταλληλότερων για να διδάξουν και να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά μας. Όμως οι συνδικαλιστές μας επιμένουν στην επετηρίδα.

Το δεύτερο που επειγόντως απαιτείται είναι η επαναφορά της αξιολόγησης των καθηγητών. Και όταν λέμε αξιολόγηση εννοούμε έλεγχο, καθοδήγηση και αμοιβή.

Β. Ας κάνουμε μια περιγραφή της κρατούσας στην εκπαίδευση κατάστασης

Πρέπει να παραδεχθούμε ότι στον πιο ευαίσθητο τομέα της κοινωνίας, στον οποίο διαπλάθονται ψυχές, υπηρετούν καθηγητές ικανοί και ευσυνείδητοι. Υπάρχουν όμως και μερικοί αμαθείς, οκνηροί ίσως και προβληματικοί που καταστρέφουν τις παιδικές ψυχές.

P      Υπάρχουν εκείνοι που τιμούν το λειτούργημά τους και έχουν κατανοήσει ότι ο παραμικρό λάθος δε μεταφράζεται σε ευρώ, αλλά σε χαμένες ζωές και άλλοι που νομίζουν ότι εξασκούν επάγγελμα, έρχονται στο Σχολείο με σκοπό να… φύγουν και δε βλέπουν την ώρα να την “κοπανήσουν”.

P      Υπάρχουν καθηγητές που δεν τους φθάνει η ώρα να διδάξουν το αντικείμενό τους. Μπαίνουν πρώτοι στην τάξη και φεύγουν τελευταίοι. Υπάρχουν όμως και άλλοι (ελάχιστοι ευτυχώς) που δεν μπορούν να γεμίσουν τη διδακτική ώρα και περιμένουν “εναγωνίως” να χτυπήσει το κουδούνι.

P      Υπάρχουν καθηγητές τους οποίους τα παιδιά παρακολουθούν με μάτια ορθάνοιχτα, κρέμονται από τα χείλη τους, αποτελούν πρότυπα και δίνουν πυξίδα στους μαθητές, αλλά και άλλοι  που δεν αντιλήφθηκαν τι σημαίνει διδασκαλία σε σχολική αίθουσα. Διδάσκουν και τα παιδιά ή νυστάζουν ή αδιαφορούν ή τους κάνουν τη ζωή μαρτύριο. Και όμως. Όλοι αντιμετωπίζονται το ίδιο. Και πληρώνονται το ίδιο. Κι αυτό το βρίσκω άδικο. Πολύ άδικο. Κι αυτή η αδικία βλάπτει σοβαρά την εκπαίδευση (καθηγητές και μαθητές).

Γ. Διευκρίνηση

Ας μη σπεύσουν ορισμένοι βεβιασμένα να ισχυριστούν ότι η κατάσταση δεν είναι «αναστρέψιμη». Υπάρχουν λύσεις. Πάντα υπάρχουν λύσεις με ουσιαστικότερη και αποτελεσματικότερη την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.

Για να αποδώσει όμως η αξιολόγηση πρέπει να συνοδεύεται με κίνητρα. Και τα κίνητρα που δίνουν ελπίδα είναι τα οικονομικά, με την διευκρίνιση ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι… ισοπεδωτικά.

Αν υποτεθεί ότι ο καθηγητής των 1.000,00 € έπαιρνε μια γενναία αύξηση και ο μισθός του έφθανε τα 3.000,00 € θα άλλαζε κάτι; Σίγουρα όχι. Γιατί εκείνοι που είναι ευσυνείδητοι και με λιγότερα χρήματα επιτελούν το λειτούργημά τους. Όμως οι άλλοι, που δυστυχώς δεν είναι λίγοι, δε βλέπω το λόγο γιατί θα άλλαζαν συμπεριφορά. Ούτε μπορώ να φανταστώ με τι τρόπο η αμοιβή θα καταστήσει τους αμαθείς και μέτριους, σοφούς και έξυπνους. Τα κίνητρα αφορούν σε όσους ενδιαφέρονται, τιμούν το λειτούργημά τους και αποδίδουν.

Δηλαδή κίνητρα απόδοσης.

Κι αυτά θα τα βρουν οι συνδικαλιστές μας με την πολιτεία. Αλλά για να τα βρουν πρέπει να το θελήσουν.

Δ. Τι θα πετύχουμε με την καθιέρωση της αξιολόγησης.

Η αξιολόγηση:

1. Θα αποτελέσει ένα κίνητρο για τους φιλότιμους και ευσυνείδητους καθηγητές να συνεχίσουν και μάλιστα με μεγαλύτερο ζήλο το έργο τους.
2. Θα δημιουργήσει άμιλλα μεταξύ των καθηγητών. Όλοι θα μελετούν περισσότερο και θα φροντίζουν να επιμορφωθούν (ή θα αυτοεπιμορφώνονται). Θα κληθούν όλοι να γίνουν αποτελεσματικότεροι, με περισσότερο κόπο και προσπάθεια για ανανέωση και εμπλουτισμό των γνώσεών τους.
3. Θα περιοριστούν οι άδειες των καθηγητών (κανονικές και αναρρωτικές) στις απολύτως αναγκαίες. Η «κοπάνα» θα εξαλειφθεί με αποτέλεσμα την αύξηση των ωρών διδασκαλίας.
4. Είναι γνωστό ότι ο εκπαιδευτικός επηρεάζει και τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς. Προς αυτή την κατεύθυνση η αξιολόγηση θα λειτουργήσει πολύ θετικά.
5. Σήμερα οι «καθηγητικές» Σχολές είναι για τους μαθητές μας Σχολές τελευταίας προτίμησης. Με τη μισθολογική αύξηση (αποτέλεσμα της αξιολόγησης) θα γίνουν σχολές πρώτης προτίμησης. Και τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά και ορατά στο άμεσο μέλλον.
6. Η κοινωνία θα αποκτήσει εμπιστοσύνη στο Δημόσιο Σχολείο. Θα γίνει συνείδηση, τόσο στους γονείς όσο και στους μαθητές, ότι το Σχολείο είναι ικανό να τους προετοιμάσει για την εισαγωγή τους στα Πανεπιστήμια. Άρα η παράλληλη παιδεία (Παραπαιδεία), που τόσο ταλανίζει τα παιδιά  μας και αδειάζει τον «κορβανά» των γονιών, θα καταστεί περιττή. Οι μαθητές μας θα αφιερώνουν τα απογεύματα στη μελέτη και η μάθηση θα είναι πιο στέρεη, γιατί είναι γνωστό ότι τα «γράμματα» μαθαίνονται καλύτερα με το μάτι παρά με το αυτί και το σπουδαιότερο όλων είναι ότι θα μείνει στους νέους ελεύθερος χρόνος, ο οποίος είναι απαραίτητος τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική τους υγεία.
7. Οι καθηγητές θα νιώσουν δικαιωμένοι. Θα αποκτήσουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Θα αισθάνονται δυνατοί και ικανοποιημένοι. Θα εργάζονται με μεγαλύτερο ζήλο και, αν χρειαστεί θα διαπραγματεύονται «από θέσεως ισχύος».
8. Η αντίληψη ότι «τα κορόιδα και τα ρολόγια δουλεύουν» που επικρατεί σήμερα σε μερικούς (αφού εργαστούν δεν εργαστούν το ίδιο πληρώνονται) θα αλλάξει και θα επανέλθουμε στη Χριστιανική αντίληψη ότι «ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθι έτω».
9. Θα ανεβεί το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης και παιδείας, άρα το Σχολείο θα επιτελέσει έργο Εθνικό.

Ε. Οι θέσεις της ΟΛΜΕ

1.  Κάθε φορά που γίνεται λόγος για την αξιολόγηση των καθηγητών η ΟΛΜΕ αλλόφρων διαμαρτύρεται και ισχυρίζεται:

«Κάθε μέρα μας αξιολογούν τριάντα ζευγάρια παιδικά μάτια» και κηρύσσει ιερό πόλεμο για τη διατήρηση τω «κεκτημένων»:

Κανένας έλεγχος, καμία αξιολόγηση καμία καθοδήγηση. Δηλαδή καμία ελπίδα για τον κλάδο των καθηγητών και τη νεολαία της πατρίδας μας. Πιστεύετε στ’ αλήθεια κύριοι της ΟΛΜΕ ότι μπορούν όλοι οι καθηγητές να κοιτάξουν στα μάτια του μαθητές τους;

2. Ερωτούν οι της ΟΛΜΕ:

P      Θα ξαναγυρίσουμε στον «επιθεωρητισμό;» Το ερώτημα αυτό σκοπό έχει να δημιουργήσει ανησυχία και να φοβίσει τους καθηγητές. Στον «επιθεωρητισμό» δεν ξαναγυρίζουμε διότι οι παλαιότεροι επιθεωρητές (και πριν τη δικτατορία) ήταν δημιουργήματα μιας αυθαίρετης εξουσίας με κυρίαρχο γνώρισμα την αυταρχικότητα και το έργο τους ήταν μόνο ελεγκτικό και όχι καθοδηγητικό. Όμως σήμερα τα πράγματα άλλαξαν. Σήμερα εδραιώθηκε η δημοκρατία και στην εκπαίδευση. Τόσο ο αξιολογών όσο και ο αξιολογούμενος γνωρίζουν το ζητούμενο και γνωρίζουν επίσης ότι κανένας δε θα μπορέσει να αυθαιρετήσει.

3. Ζητάει η ΟΛΜΕ «Μαζικούς» διορισμούς για να λυθεί το θέμα της παιδείας.

          Αγαπητοί μου, ο ευαίσθητος χώρος της παιδείας δεν προσφέρεται για κοινωνική πολιτική, ούτε καν για πολιτική. Σας θέλουμε σοβαρούς.

4. Η ΟΛΜΕ τσακίζει τα υπερέχοντα στάχυα.

            Ο τύραννος της Κορίνθου περίανδρος έστειλε απεσταλμένο στον τύραννο της Μιλήτου Θρασύβουλο ζητώντας τη γνώμη του για τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας του. Ο Θρασύβουλος απάντησε με «παραβολή».

          Πήρε τον κήρυκα σ’ ένα χωράφι με σπαρτά και, έτσι κι έβλεπε κάποιο στάχυ να υπερέχει των άλλων το τσάκιζε και το έριχνε καταγής. Έτσι τα πιο καμαρωτά και ψηλά στάχυα τα ρήμαξε.

Λέξη δεν είπε ο Θρασύβουλος στον απεσταλμένο και τον έστειλε πίσω στην Κόρινθο. Ετούτος διηγήθηκε τη σκηνή στον Περίανδρο λέγοντάς του πως δεν κατάλαβε τίποτε από τα καμώματα ενός σαλεμένου που ρήμαξε τη σοδειά του.

Ο Περίανδρος όμως έπιασε το νόημα. Πολεμώντας την αξιοκρατία, άρχοντές μας (της ΟΛΜΕ) τσακίζετε τα υπερέχοντα στάχυα. Δεν υποψιάζεστε ότι η υπεροχή αυτή, κερδισμένη με μόχθο, είναι γόνιμη για τον τόπο; Ή μήπως το υποψιάζεστε και μανίζετε τόσο φοβούμενοι μη γίνετε στόχος της κυριαρχούσης μετριοκρατίας, που πολεμάει αδίστακτα την ανάγκη επανόδου της αξιοκρατίας;

Ευτυχώς ακόμη, παρά την απαράδεκτη ισοπεδωτική κατάσταση που ισχύει στην εκπαίδευση, η πλειονότητα των εκπαιδευτικών και φιλότιμο έχει και προσφέρει και δεν επωφελείται από την έλλειψη ελέγχου. Έχει όμως και μεγάλη ευθύνη γιατί δεν αξιώνει από τους συνδικαλιστές της την αξιοκρατική αναβάθμιση του κλάδου.

Αγαπητοί μου, η σύγχρονη μορφή διδασκαλίας κάνει το μαθητή παρατηρητή-δημιουργό, του διεγείρει την παρατηρητικότητα, τον αναγκάζει να πάρει αποφάσεις, του δίνει επιχειρήματα αντί να τον ταυτίζει με ιδέες ή πρόσωπα. Η λανθασμένη απάντηση του μαθητή γίνεται από πολλούς καθηγητές, αντικείμενο επικρίσεως και «αφοπλίζει» το μαθητή. Αντίθετα μια «εκμετάλλευση» του λάθους, χωρίς να θίξει το μαθητή) μας βοηθάει πάρα πολύ, γιατί το λαθεμένο είναι απαραίτητο για τη διατύπωση του ορθού. Πώς όμως μπορούμε να αξιώνουμε από τον καθηγητή καλά αποτελέσματα όταν από 1982 μέχρι σήμερα, 2003, μπαίνει στην τάξη εντελώς ακαθοδήγητος, πειραματιζόμενος από χρονιά σε χρονιά και ανυποψίαστος για τις νέες διδακτικές μεθόδους και τις σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις;

ΣΤ. Σκέψεις-Προτάσεις

Είναι γνωστό ότι η μισθοδοσία των λειτουργών της εκπαίδευσης κινείται σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα. Είναι επίσης γνωστό ότι η χώρα μας, η οποία στερείται φυσικών πόρων και βιομηχανίας, για την πρόοδό της θα στηριχτεί στους ανθρώπους της. Το μέλλον της χώρας είναι οι μαθητές. «Νανόπουλους» στη ΝΑΣΑ εξάγουμε. Άρα οι καθηγητές πρέπει να κληθούν να επιτελέσουν έργο εθνικό. Που σημαίνει ότι πρέπει και να δουλέψουν σκληρά και να πληρωθούν καλά. Πάντα όμως ανάλογα με το προσφερόμενο έργο, ώστε να υπάρχει κίνητρο και ελπίδα στον καθηγητή.

Πρέπει οι πολιτικοί μας και οι συνδικαλιστές μας να δουν τα πραγματικά προβλήματα της εκπαίδευσης. Να πάψουν να κάνουν τις στρουθοκαμήλους, να αφήσουν το χώρο της παιδείας έξω από τις κομματικές τους διαμάχες, να χαράξουν μια πολιτική για τα επόμενα 50 χρόνια, δεσμευτική τόσο για τα κόμματα όσο και για τους καθηγητές. Να αποφασίσουν (Πολιτεία και συνδικαλιστές), ότι το Σχολείο πρέπει να βγει από το δρόμο της «ήσσονος προσπαθείας», όπου όλοι βολεύονται (νομίζουν ότι βολεύονται) και να το τραβήξουν από το βούρκο της χαλαρότητας όπου βουλιάζει.

Οι μεν συνδικαλιστές να βοηθήσουν ώστε το Σχολείο να αλλάξει. Και για να αλλάξει πρέπει πρώτα ν’ αρχίσει να γίνεται μάθημα σ’ αυτό. Μάθημα δημιουργικό και ποιοτικό ώστε η γνώση να είναι ουσιαστική. Η δε πολιτεία να πεισθεί ότι «χωρίς βαφή αυγά δεν βάφονται» και, Πολιτεία και Συνδικαλιστές, να βοηθήσουν το Σχολείο να γίνει ανθρώπινο. Μαθητές και Καθηγητές να το νιώθουν σπίτι τους.

Τα πάντα είναι θέμα προτεραιότητος. Μόλις αποφασίσετε να βελτιώσετε την παρεχόμενη εκπαίδευση, που έχει σαν αναγκαία (ίσως και ικανή) προϋπόθεση την καθιέρωση της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, τον τρόπο θα τον βρείτε. Κι ο τρόπος είναι απλός. Όλα είναι απλά όταν ληφθεί η απόφαση.

Π.χ. θα μπορούσαν να αποφασιστούν τα εξής:

1. Να συνεχιστεί το ισχύον σύστημα, δηλαδή η προαγωγή λόγω αρχαιότητας από κλιμάκιο σε κλιμάκιο, γιατί η πείρα βελτιώνει τον εκπαιδευτικό.
2. Να καθιερωθούν βαθμοί, ας πούμε Κ, Κ₁, Κ₂, Κ₃ (αν θέλετε βαφτίστε τους διαφορετικά)  αποσυνδεδεμένοι από την «προαγωγή» λόγω αρχαιότητας και συνδεδεμένοι με την προσφορά και απόδοση του εκπαιδευτικού.

Η διδασκαλία δεν είναι εργασία αλλά προσφορά. Και η προσφορά δεν επιβάλλεται.

Μπορεί όμως να μετρηθεί και πρέπει να αμειφθεί

Δηλαδή

          Οι καθηγητές να διορίζονται με το βαθμό Κ. Αν δεν προαχθούν στους υπόλοιπους βαθμούς Κ₁, Κ₂, Κ₃ να έχουν, όπως και σήμερα ισχύει, την εξέλιξη των μισθολογικών κλιμακίων.

          Όμως, μετά από υποχρεωτικές, μετρήσιμες, αντικειμενικές και διαφανείς κρίσεις να έχουν τη δυνατότητα προαγωγής, σταδιακά, στους υπόλοιπους βαθμούς. Φυσικά η προαγωγή σε ανώτερο βαθμό θα συνεπάγεται μια γενναία μισθολογική αύξηση. Επιπλέον τα στελέχη της εκπαίδευσης (Υποδ/ντές, Δ/ντές Σχολείων, Δ/ντές Γραφείων Εκπαίδευσης) να επιλέγονται από τους καθηγητές του ανώτερου βαθμού Κ₃.

3.  Υποχρεωτική επιμόρφωση στη χρήση των Η/Υ.

4.  Συνεχής επιμόρφωση τόσο στο γνωστικός τους αντικείμενο και στις νέες μεθόδους διδασκαλίας όσο και στις παιδαγωγικές προσεγγίσεις.

5.  Κίνητρα μετατάξεως σε όσους ενδιαφέρονται μόνο για μια σίγουρη θέση στο Σχολείο και δεν είναι διατεθειμένοι να ιδροκοπήσουν για να προσφέρουν ή νιώθουν ότι δεν μπορούν να προσφέρουν.

6.  Ό,τι άλλο νομίζετε.

Φτάνει το κοσκίνισμα. Πρέπει άμεσα ν’ αρχίσει το ζύμωμα.

Το 1964 η ΟΛΜΕ επισκέφθηκε το Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας επί κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου, να του ζητήσει μια πίστωση χρόνου για τη μελέτη της σχεδιαζόμενης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.

«Πρέπει κάποτε να ξεκινήσουμε» είπε ο Ευάγγελος Παπανούτσος, «αφήστε να ξεκινήσουμε και στην Πορεία τα διορθώνουμε» έκτοτε πολλά τα ξεκινήματα αλλά… «Τα βιολιά στον τόπο».

Η «Ορθή Παιδαγωγία», κατά την Πλούταρχο, που κάνει τα παιδιά «έγκαρπα και τελεσφόρα», χωρίς αξιολόγηση των καθηγητών δε γίνεται.

                                                                           Ιωάννινα 15-7-2003

                                                                           Μοσχέτας Απόστολος

                                                                                 Μαθηματικός

                                                                  Δ/ντής 1^ου Εν. Λυκείου Ιωαννίνων